PLATİNİN DOĞADAKİ YERİ VE KULLANILDIĞI ALANLAR

Doğada yer alan birçok element, geçmişten günümüze kadar geçen süreç içerisinde kullanılmıştır. Oldukça çeşitli türlerde olan bu elementlerden, kullanım amacına göre farklı yollardan yararlanılmıştır.

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte de, daha farklı elementler bulunmuş ve özellikle de sanayi alanında bu elementler kullanılmıştır. Sanayi alanında kullanılan bu tarz elementler, bazen kimyasal olabilmektedir. Platin de, karşımıza kimyasal bir element olarak çıkmaktadır. Kimya biliminde her element, periyodik cetvelde belirli bir sıraya göre sıralanmıştır. Platin de, periyodik cetvelde 8. Grupta yer almaktadır. Bu maddenin bulunma yeri ise, eski kayaçlardır. Bu noktada bu madde, altın ve de elmas maddeleri ile ortak özellikler içermektedir. Platin, özellikleri ve de yapısı itibariyle oldukça değerli bir metaldir. Maddenin sembolü, Pt olarak ifade edilir. Atom numarası ise, 78′’dir. Doğada katı bir halde bulunmakla birlikte, görüntü olarak griye benzeyen beyaz bir renktedir. Bu madde, yakın geçmiş sayılabilecek bir tarihte “Ulloa” isimli bir bilim adamı tarafından bulunmuştur. Bulunma tarihine bakıldığında ise karşımıza 1735 tarihi çıkmaktadır. İlk bulunma yeri ise, Güney Amerika’’dır.

Platinin yapısı incelendiğinde, karşımıza ilk olarak bu maddenin soy metal olduğu çıkmaktadır. Bu soy metal, 1,2,3 veya 4 değer alabilmektedir. Platin maddesi, genel anlamda doğada tek başına bulunmamaktadır. Platine elementi, rutenyum, palatyum, altın, rodyum, osmiyum ve de iridyum gibi elementlerle birlikte bulunabilmektedir. Aynı zamanda bu madde, en fazla kumlarda bulunmaktadır. Platin maddesi, Dünya üzerinde çeşitli noktalardan çıkarılmaktadır. Bu noktada karşımıza ilk olarak Urallar çıkmaktadır. Öyle ki, Dünya üzerinde bulunan Platinin %8’’den fazlası Urallardan elde edilmektedir. Urallardan başka, yine Platin üretmekte olan başka ülkeler de mevcuttur. Bu ülkelerden başlıcaları ise, Amerika Birleşik Devletleri, Güney Afrika Cumhuriyeti ve de Brezilya gibi devletlerdir.
Platinin elde edilmesi için gerekli olan bazı işlemler mevcuttur. İlk olarak, Platin elementi beraberindeki diğer maddelerden seri yıkama yöntemiyle ayrılmaktadır. Altın elementini bu maddeden ayırmak için bazı durumlarda ise malgama ismi verilen yöntem uygulanmaktadır. Öncelikle nitrik asit yardımıyla bakır ve de demir giderilir. Ardından ise süzme işlemi uygulanır. Bu işlemin ardından bakır bir çökelti oluşur ve bu çökelti altın suyu ile işlenir. Bunun sonucunda ise, platin, paladyum ve de iridyum klorür şeklinde çökelir. Geriye kalan kumun içerisinde, zengin miktarlarda iridyum osmiyür kalmaktadır. Bu kumun içerisinde amonyum klorür katılır ve de kalan maddeler amonyum kloroiridat ve de platin koloroplatinat şeklinde çökeltilir. Elde edilen bu karışım kavrulur ve bu işlemin ardından elde edilen şey, sünger şeklinde olan bir kütledir. Bu kütleye aynı zamanda “platin süngeri” adı da verilmektedir. Bu kütle, kireçli bir bölgede oksihidrojen yardımıyla ergitilir. Böylece platin elementinin üretim aşaması tamamlanmış olmaktadır.

Platin maddesinin, birçok kullanım alanı mevcuttur. Bu kullanım alanları incelendiğinde ise karşımıza ilk olarak mücevher yapımı çıkmaktadır. Kimya laboratuarlarında araştırmalarda kullanılan krozör adı verilen aletin ve de korozyona dayanıklı şeylerin yapımında bu element kullanılmaktadır. Dişçilik alanında da platin elementinden yararlanılmaktadır. Platin elementinin en büyük özelliklerinden birisi de, ısıya oldukça dayanıklı olmasıdır. Bu nedenden dolayı da, sanayilerde sıcak alanlarda bu elementlerden oldukça sık bir şekilde yararlanılmaktadır. Öyle ki, oldukça yüksek sıcaklıklardaki sanayi fırınlarında, platin direnç telleri olarak kullanılmaktadır.

Önemli özellikleri

Platin saf hâldeyken gümüşümsü beyaz renklidir. Korozyona dayanıklıdır. Platin grubu metallerin altı üyesinin de (rutenyum, rodyum,paladyum, osmiyum, iridyum, ve platin) katalitik özellikleri çok üstündür. Bu nedenle platin, otomobillerin egzoz sistemlerindeki katalitik dönüştürücülerde ve bujilerin uçlarında kullanılır.

Platin, yüksek aşınma ve kararma direncinden ötürü ideal bir hassas kuyumculuk metalidir. Platin altından daha kıymetlidir. Platin fiyatları, piyasadaki arz-talep dengesine göre değişmekle birlikte normalde altının iki mislidir. Dünya'da bilinen en değerli 2. maden olduğu bilinmektedir. 18. yüzyılda platinin nadir bulunur oluşu, Kral XV. Louis'nin onu, "krallara layık tek metal" olarak tanımlamasına neden olmuştur.

Göze çarpan diğer özellikleri arasında; kimyasallara karşı direnç, çok üstün yüksek sıcaklık özellikleri, ve kararlı elektriksel özellikler sayılabilir. Platin havada hiçbir sıcaklıkta korozyona uğramaz, ancak siyanür, halojenler, kükürt, ve alkaliler tarafından korozyona uğratılır. Hidroklorik asit (HCl) ve nitrik asit (HNO₃) içerisinde çözünmez fakat kral suyu (aqua regia) olarak bilinen karışımda kloro-platinik asit oluşturarak çözünür. Bilinen oksidasyon kademeleri +2, +3, ve +4'tür.

Kullanım alanları

Laboratuvar kaplarının, bozunmaya dayanıklı gereçlerin, tellerin ve ısıluçların yapımında, kuyumculukta, diş hekimliğinde ve elektrik kontaklarında kullanılır. Platin-kobalt alaşımları güçlü manyetik özellik gösterir. Platin rezistans telleri, çok yüksek sıcaklıklarda çalışan elektrikli fırınların yapımında kullanılır. Arabalarda hava kirliliğini önleyici donanımların yapımında, füzelerin uç konilerinin ve jet motorlarının ağızlıklarının kaplamasında, büyük gemilerin, denizaltı boru hatlarının ve çelik desteklerin katodik koruma sistemlerinde de platinden yararlanılır. Sülfürik asit eldesinde ve petrol ürünlerinin işlenmesinde katalizör olarak platin kullanılmaktadır. ^[1] Platin dirençlitermometreler, elektrolizde kullanılan elektrotlarda da yer alıyor.

Platin bileşiklerininse daha da yaygın kullanım alanları bulunur. Örneğin sisplatin, karboplatin ve okzaliplatinin DNA yapısı arasına girme özelliklerinden dolayı kanser tedavisinde kemoterapi sırasında kullanılabiliyor. Hekza kloroplatin asitse fotoğrafçılık, aynalar, mürekkep, porselen renklendirmesi, çinkonun aşındırılmasında kullanmaktadır.

Yorumlar